ارزیابی 5 کاناله امواج مغزی
نوروتراپی به منزله درمان مکمل
الکتروانسفالوگرافی کمی (QEEG) یکی از ابزارهایی است که در واحد ارزیابی و تشخیص مطب مورد استفاده قرار می گیرد. از این ابزار می توان جهت بررسی نابهنجاری های مغزی، ارائه پروتکل درمانی و نیز بررسی روند درمان استفاده کرد. آسیب های فیزیکی به مغز مانند ضربه های مغزی، جریان های الکتریکی طبیعی بافت مغز را مختل می کند. به طور مشابه، آسیب هایی مانند تشنج، التهاب مغزی، اضطراب، افسردگی، اختلالات یادگیری، اختلال وسواس اجباری و … فعالیت امواج مغز را تغییر می دهند.
در صورت تشخیص یک اختلال و یا ابهام در مورد وجود یا عدم وجود یک اختلال در مغز می توان از این ابزار کمک گرفت. با مشخص شدن تغییرات موجود در فعالیت مغز نسبت به حالت نرمال، می‌توان به وجود اختلال در فرد پی برد. بسیاری از این مشکلات و اختلالات مغزی با تغییر در امواج مغز در مناطق خاصی از مغز تظاهر می‌کنند. استفاده از نوار مغزی این امکان را فراهم می‌کند تا بتوانیم با استفاده از آن ارزیابی دقیقی از اثرات اختلال بر روی مغز داشته باشیم و همچنین به موازات ابزارهای سنتی، شدت بیماری را از طریق شدت نابهنجاری های مغزی تخمین بزنیم.علاوه بر این، مراجعان طی درمان جهت بررسی روند بهبودی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.. در این صورت استفاده از نقشه مغزی می تواند به ما اطلاعاتی در مورد تغییرات مغزی او ارائه دهد که بر اساس مقایسه آن با نتایج حاصل از نقشه مغزی مراجع قبل از شروع درمان با نقشه مغزی مراجع بعد از درمان تشخیص دهیم که چه تفاوتی در وضعیت مغزی او در اثر درمان به وجود آمده است.
مقایسه ثبت پنج کانال با ثبت‌های کامل 19 کانال
نقشه‌های مغزی پنج کاناله و 19 کاناله هردو از طریق ثبت داده‌های الکتروآنسفالوگرام به‌دست می‌آیند. اما ثبت پنج کانال نسبت به ثبت‌های 19 کانال از منظرهای مختلفی متفاوت است. این ثبت تنها 6 دقیقه به‌طول می‌انجامد و داده‌های مربوط به دامنه امواج مغزی در 5 نقطه مختلف جمع‌آوری می‌شوند (F4، O1، F3، Fz و Cz). داده‌های ثبت پنج کانال برخلاف 19 کانال با گروه‌های هنجار جامعه مقایسه نمی‌شوند اما در تحلیل آن‌ها از یک نمونه 1500 نفری استفاده می‌شود و در اغلب موارد نسبت امواج و دامنه آن‌ها مورد تحلیل بالینی قرار می‌گیرد. در مجموع تعداد داده‌های به‌دست آمده از این ثبت 6 دقیقه‌ای 23 سنجه الکتروآنسفالوگرام هستند که شاخص‌هایی معنادار برای علائم بالینی محسوب می‌شوند. ثبت پنج کانال در مقایسه با ثبت 19 کانال هزینه بسیار کمتری دارد، اما با داده‌های ارزشمندی که ثبت پنج کانال ارائه می‌کند، می‌توان نتایج قابل توجهی از همین روش به‌دست آورد. مگر در شرایطی که فرد دچار صرع بوده یا آسیب فیزیکی مغزی دارد، ثبت پنج کانال برای ارزیابی و ارائه پروتکل درمانی کفایت می‌کند.
نواحی ثبت پنج کانال
قابلیت‌ها در بالین
ثبت پنج کانال انتظارات مراجعان را تغییر می‌دهد. مراجعان معمولاً انتظار دارند با ورود به مطب فرم‌هایی را پر کنند و به درباره اختلالشان بازخورد بدهند. روش نوروتراپی می‌تواند درکنار روش‌های دیگر مورد استفاده قرار بگیرد و حتی بدون ارزیابی‌های اولیه، اطلاعات قابل توجهی به درمانگر بدهد.
در ثبت پنج کانال داده‌های بیش از 1500 نفر مورد نظر قرار گرفته‌اند. منطق این نوع ثبت این است که مراجعانی که شرایط بالینی خاصی را مثل افسردگی گزارش می‌کنند نوعی بازنمایی عصب‌شناختی از این شرایط دارند. بنابراین، افسردگی می‌تواند با تغییراتی در امواج مغزی همبستگی داشته باشد که این تغییرات توسط ثبت پنج کاناله قابل دسترس هستند. نمونه‌ای از گزارش اولیه و خام ثبت پنج کانال در شکل زیر مشاهده می‌شود:
مقادیر قرمزرنگ بیانگر نواحی و دامنه امواجی هستند که مربوط به اختلالی روان‌پزشکی‌اند. از همین‌رو، درمانگر باید روند درمان را به امواج و نواحی مشخص شده اختصاص دهد. ( از جمله اینکه فرد گزارش مشکلات خواب داده است و کم بودن نسبت تتا/بتا در ناحیه O1 این موضوع را به‌خوبی مشخص کرده است). از طرف دیگر عدم تقارن امواج آلفا در نواحی پیشانی F4 و F3، یعنی آلفای بیشتر در ناحیه راست در مقایسه با چپ، نشانگری برای خلق و یا بی‌ثباتی هیجانی عاطفی است. موضوعی که خود مراجع نیز آن را در این جمله خلاصه کرده است:« خیلی زود عصبانی می‌شوم»؛ این جمله و موارد مشابه توسط مقیاس لیکرت در «فرم مربوطه» از مراجع ارزیابی می‌شود. مشکل توجه مراجع نیز توسط افزایش سنجه تتا/بتا در الکترود Cz و نیز کاهش آلفا در الکترود Fz مشخص شده است ).
با مشخص شدن نشانگرهای اختلالات در ثبت پنج کانال، می‌توان با روش‌های نوروتراپی از جمله بازخوردهای الکتروآنسفالوگرام و یا تحریک مستقیم جریان الکتریکی، امواج فرد را به وضعیت هنجار بازگرداند.
اختلالات قابل ارزیابی توسط ثبت پنج کانال
- افسردگی
- اضطراب
- وسواس جبری-عملی
- نقص توجه و بیش فعالی
- مشکلات خواب
- مشکل تمرکز
- مشکلات حافظه
- تروما (PTSD و ...)
- اختلال تیک
- کناره‌گیری اجتماعی
- خستگی مزمن
- اختلالات خلقی (دوقطبی و ...)
- اعتیاد
سعید صباغی پور، مقطع دکتری علوم اعصاب شناختی
